Gynaecologie

Baarmoederhalskanker komt door een langdurige besmetting met een virus, het humaan papillomavirus (HPV). Dit virus komt veel voor, zowel bij vrouwen als mannen en wordt door seksueel contact overgedragen. De meeste seksueel actieve mensen hebben er ooit wel eens mee te maken. Bijna altijd ruimt het lichaam het virus zelf op, maar soms lukt het niet, bijvoorbeeld door een verminderde weerstand. Bij blijvende aanwezigheid van HPV kunnen de cellen in de baarmoederhals veranderen en vormt zich een voorloperletsel, een voorstadium van baarmoederhalskanker. Dit is geen kanker en het is gemakkelijk te behandelen zodat het niet ontwikkelt tot kanker.

De vernieuwde baarmoederhalskanker screening in België start op 1-1-2025.

Vanaf 1 januari 2025 wordt in België overgeschakeld van cytologie (microscopische beoordeling van cellen van de baarmoederhals in een uitstrijkje) naar HPV-screening (zoeken naar de aanwezigheid van hoog risico HPV in een uitstrijkje van de baarmoederhals). De HPV test spoort immers beter en sneller de voorloperletsels van baarmoederhalskanker op dan het klassieke microscopisch onderzoek van het uitstrijkje dat van de baarmoederhals wordt afgenomen tijdens een gynaecologisch onderzoek. Hierdoor wordt de preventie van baarmoederhalskanker, hetgeen het gevolg is van een voorloperletsel dat niet tijdig gevonden en behandeld werd, geoptimaliseerd. Voorloperletsels veroorzaken geen klachten of symptomen. Daarom is de screening nodig om ze op te sporen.

Baarmoederhalskanker kan voorkomen worden door een HPV-vaccinatie die de besmetting met bepaalde HPV types voorkomt en de vroegtijdige opsporing van de voorloperletsels op de baarmoederhals. De wereld gezondheidsorganisatie (WHO) maakt zich sterk dat er ooit geen baarmoederhalskanker meer zal zijn als alle vrouwen toegang zouden hebben tot de preventie. Het komt erop aan dat HPV-vaccinatie ter beschikking is voor wie het nodig heeft en dat vrouwen met de juiste testen onderzocht worden om de voorloperletsels tijdig op te sporen, zorgvuldig te behandelen en daarna op te volgen.

Primaire bescherming door HPV-vaccinatie

Het HPV-vaccin wordt tegenwoordig in Vlaanderen gratis aangeboden aan alle leerlingen van het eerste jaar secundair onderwijs. Maar ook oudere meisjes en jongens of volwassen vrouwen en mannen kunnen nog voordeel hebben om gevaccineerd te worden (niet terugbetaald).

De HPV-vaccinatie beschermt vrouwen en mannen tegen het oplopen van deze seksueel overgedragen virale infecties. Echter, de HPV-vaccins beschermen niet tegen alle types HPV  en dus moeten ook vrouwen die tegen HPV gevaccineerd werden gescreend worden. De vernieuwde baarmoederhalskanker screening met een microscopisch onderzoek of HPV test afhankelijk van de leeftijd, is dus dezelfde voor alle vrouwen met een baarmoederhals, of zij tegen HPV gevaccineerd zijn of niet.

Primaire screening uitstrijkjes

Voor vrouwen jonger dan 30 jaar blijft de screening met een microscopisch onderzoek van de cellen in het uitstrijkje (cytologie) en wordt de HPV test niet als eerste onderzoek verricht. In principe start het bevolkingsonderzoek vanaf 25 jaar. Vanaf deze leeftijd wordt het uitstrijkje voor cytologie om de 3 kalenderjaren uitgevoerd tot de leeftijd van 29 jaar.

Vanaf 30 jaar tot 64 jaar wordt om de 5 kalenderjaren een uitstrijkje voor een hoog risico HPV test uitgevoerd.

Voor vrouwen ouder dan 65 jaar, die eerder niet gescreend werden, wordt een eenmalig uitstrijkje voor zowel cytologie als voor een hoog risico HPV test (de zogenaamde co-testing) aanbevolen.

Klinische/diagnostische uitstrijkjes voor hoogrisicogroepen

Voor wel omschreven groepen van vrouwen met een baarmoederhals is jaarlijkse co-testing voorzien omdat zij een hoger risico hebben voor baarmoederhalskanker: opvolging na de behandeling van een adenocarcinoma in situ, opvolging na intra-uteriene blootstelling aan diethylstilbestrol (DES). DES werd in de periode van 1938 tot 1971 voorgeschreven aan zwangere vrouwen om een miskraam te voorkomen. De dochters van de met DES-behandelde vrouwen hebben een verhoogd risico op kankers, waaronder baarmoederhalskanker.

Voor vrouwen met een immuundeficiëntie wordt een driejaarlijkse HPV test of een jaarlijks uitstrijkje voor cytologie aanbevolen afhankelijk van de leeftijd (cytologie tussen 25 en 29 jaar, HPV test tussen 30 en 64 jaar). Het gaat hier over HIV-positieve vrouwen (CD4 <350/microL HIV RNA > 200 cp/ml), vrouwen na orgaantransplantatie of na allogene stamceltransplantatie, vrouwen met systemische lupus erthematosus, congenitale primaire immuundeficiëntie of personen die langdurig immunosuppressieve medicatie krijgen (zolang de immunosuppressieve behandeling voortduurt).

Diagnostische of therapeutische follow-up uitstrijkjes

Daarnaast kan de arts ook een uitstrijkje afnemen voor co-testing (cytologie en HPV test) bij klinische symptomen zoals postmenopauzaal bloedverlies (bloedverlies na de menopauze), onverklaard post-coïtaal bloedverlies (bloedverlies na het vrijen), abnormaal vaginaal bloedverlies zonder duidelijke oorzaak.

Vrouwen die opgevolgd worden na de diagnose of de behandeling van een afwijking van de baarmoederhals zullen afhankelijk van de indicatie vroeger terugkomen voor een uitstrijkje.

Praktisch

Vanaf december 2024 zal deze informatie terug te vinden zijn op de website van Sciensano.

Er is een overgangsregeling voorzien. Alle verzekerden tussen 30 en 64 jaar zullen in het nieuwe systeem starten, drie jaar na de laatste terugbetaalde test voor baarmoederhalskankerscreening. Zij zullen dan recht hebben op een terugbetaalde HPV-test, die vanaf dan om de vijf jaar herhaald wordt.

De colposcopie

In het geval van bepaalde testresultaten zal een verwijzing voor een colposcopisch onderzoek volgen.

De colposcopie is het gedetailleerd onderzoek van de vulva, vagina en baarmoederhals bij middel van een colposcoop (een soort microscoop) en wordt uitgevoerd door een specialist gynaecologie, die tegemoetkomt aan de door het RIZIV gestelde kwaliteitseisen. Het honorarium en de terugbetaling van de procedure van colposcopie werden door het RIZIV verhoogd naar 48 Euro.

Afspraken voor een colposcopie in Praktijk LUX kunnen best telefonisch of via e-mail gemaakt worden. Wij zorgen ervoor dat de wachttijd voor dit onderzoek beperkt blijft.

Wij gebruiken een hoge resolutie colposcoop met digitale beeldopslag in het medisch dossier.

Bij voorkeur wordt het onderzoek niet uitgevoerd in aanwezigheid van vaginaal bloedverlies of tijdens een vaginale infectie. Een colposcopie is geen pijnlijk onderzoek, ook niet wanneer weefselfragmentjes (biopsies) worden genomen. De afname van biopsies is overigens niet altijd nodig.

Voorloperletsels worden behandeld met een kleine ingreep, een LLETZ-conisatie doorgaans onder lokale verdoving, waarbij de letsels verwijderd worden. Dit leidt niet tot een verminderde vruchtbaarheid en heeft meestal geen effect op de uitkomst van een latere zwangerschap.

HPV-ziekten beperken zich niet tot de baarmoederhals alleen. Als gynaecoloog kijken wij tijdens een colposcopie ook de vagina en schaamlippen na om op die plaatsen letsels op te sporen, maar ze zijn minder frequent. Op die plaatsen kunnen zich ook voorloperletsels door HPV voordoen.

Praktische informatie over de procedure colposcopie en over genitale HPV-infecties vindt u onder andere op de website van de Vlaamse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (VVOG).